پاسارگاد

مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه‌ای از آثار باستانی برجای‌مانده از دوران هخامنشی است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس واقع شده‌است.

این مجموعه دربرگیرندهٔ ابنیه‌ای چون کاخ دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، آرامگاه کوروش بزرگ، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است.

این مجموعه، پنجمین مجموعهٔ ثبت‌شده در فهرست آثار میراث جهانی در ایران است که طی جلسه یونسکو که در تیرماه سال ۱۳۸۳ در چین برگزار شد به علت دارا بودن شاخص‌های فراوان با صد در صد آرا در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.

پاسارگاد در دشتی مرتفع به ارتفاع ۱۹۰۰ متر از سطح دریا، در حصار کوهستان واقع شده‌است. در سده هفتم قمری اتابکی از سلغریان فارس درنزدیک آرامگاه کورش مسجدی ساخت که در آن از سنگ کاخ‌ها استفاده شده‌بود. به مناسبت جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران در سال ۱۹۷۱ این سنگها دوباره به جاهای اصلی خود بازگردانده شدند. کاخ محل سکونت بی تردید نشان از تاثیر و نقش معماری یونانی دارد. ظاهراً هنگامی که کورش در سال ۵۴۵ پیش از میلاد سارد (پایتخت لیدی، شهری در غرب ترکیهٔ امروزی) را به تصرف درآورد به شدت تحت تاثیر بناهای مرمرین شاهان لیدی قرار گرفته است. چه بسا او همان زمان شماری از اساتید اهل لیدی را در پاسارگاد به کار گماشته است. در کاخ تناسب جذاب سنگهای مرمر تیره و روشن، مخصوصاً در پایه‌ها، جلب نظر می‌کند. این سنگها از پیرامون سیوند آورده شده است.

از گواهی‌هایی که مورخان یونانی و رومی بر جای گذارده‌اند، مشخص است که پاسارگاد را بیشتر ساخته و پرداخته کورش بزرگ میدانسته‌اند. این نظریه به چند دلیل دیگر استوارتر می‌شود. اول؛ آرامگاه کورش بزرگ که ساخته خود او بود، چنان ارتباطی از نظر طراحی نقشه و کاربرد نماپردازی در میان باغ بزرگ پاسارگاد با کاخ‌‌های دروازه، اختصاصی و بار نشان می‌دهد که مشخص میشود طراح همه یکی بوده و آن کاخ‌ها هم نتیجه سلیقه کورش بزرگ بوده‌اند. دوم کتیبه سه زبانه عیلامی, پارسی باستان و اکدی بر روی جرز‌ها و درگاه‌های آن سه کاخ بیانگر آن است که آن‌ها با کورش ارتباط داشته‌اند. سوم، نوع معماری و به خصوص شیوه‌ی سنگ‌تراشی و بست‌های پاسارگاد‌ی قدمتی هر چند کوتاه بر معماری تخت جمشیدی را که از آغاز دوره داریوش بزرگ شروع شد، نشان می‌دهد و مخصوصا در نقوش، که از سنت‌های ملل مختلف گرفته شده‌اند، ولی هنوز به طور ثابت ریخت ایرانی نگرفته‌اند (آن چنان که در تخت جمشید می‌یابیم) حالتی آزمایشی و اولیه به خوبی نمایان است و آثار سنگ تراشان لودیه‌ای و ایونیه‌ای به ویژه در نوع تراش سنگ‌ها و ابزار و آلات سنگ‌تراشی و "نشانه‌های سنگ‌تراشان" پیداست. بنابر‌این شکی نمی‌توان کرد که بناهای پاسارگاد با کورش بزرگ آغاز شده‌اند و ارتباطی با کورش جوان ندارند (آن طور که فرانتس هاینریش وایسباخ تصور میکرد).

The first capital of the Achaemenid Empire, Pasargadae, lies in ruins 43 kilometers from Persepolis, in present-day Fars province of Iran.^[3]

Pasargadae was first archaeologically explored by the German archaeologist Ernst Herzfeld in 1905, and in one excavation season in 1928, together with his assistant Friedrich Krefter. Since 1946, the original documents, notebooks, photographies, fragments of wall paintings and pottery from the early excavations are preserved in the Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution, in Washington, DC.

The construction of the capital city by Cyrus the Great, begun in 546 BCE or later, was left unfinished after Cyrus died in battle in 530 or 529 BCE. The tomb of Cyrus' son and successor, Cambyses II, also has been found in Pasargadae. The remains of his tomb, located near the fortress of Toll-e Takht, were identified in 2006.^[4]
Pasargadae remained the Persian capital until Cambyses II moved it to Susa; later, Darius founded another in Persepolis. The archaeological site covers 1.6 square kilometres and includes a structure commonly believed to be the mausoleum of Cyrus, the fortress of Toll-e Takht sitting on top of a nearby hill, and the remains of two royal palaces and gardens. The gardens provide the earliest known example of the Persian chahar bagh, or fourfold garden design (see Persian Gardens).
Recent research on Pasargadae’s structural engineering has shown that Achaemenid engineers constructed the city to withstand a severe earthquake, what would today be classified as 7.0 on the Richter magnitude scale. The foundations are classified as having a base isolation design, much like what is presently used in countries for the construction of facilities - such as nuclear power plants - that require insulation from the effects of seismic activity.

The most important monument in Pasargadae is the tomb of Cyrus the Great. It has six broad steps leading to the sepulchre, the chamber of which measures 3.17 m long by 2.11 m wide by 2.11 m high and has a low and narrow entrance. Though there is no firm evidence identifying the tomb as that of Cyrus, Greek historians tell us that Alexander III of Macedon believed it was. When Alexander looted and destroyed Persepolis, he paid a visit to the tomb of Cyrus. Arrian, writing in the second century of the common era, recorded that Alexander commanded Aristobulus, one of his warriors, to enter the monument. Inside he found a golden bed, a table set with drinking vessels, a gold coffin, some ornaments studded with precious stones and an inscription on the tomb. No trace of any such inscription survives, and there is considerable disagreement to the exact wording of the text. Strabo reports that it read: