تخت جمشید

تَختِ جَمشید یا پارسه که در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس واقع است، ^[۱] نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که طی سالیان پیوسته، پایتخت مجلل و تشریفاتی امپراتوری ایران در زمان امپراتوری هخامنشیان بوده‌است. در این شهر باستانی، مجموعه کاخ‌هایی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده‌است و به مدت حدود ۵۰ سال، مرکزی برای برگزاری مراسم آیینی و جشن‌ها مخصوصاً نوروز بوده‌است. تخت جمشید با نام‌های پارسه، هزارستون، چهل منار و پرسپولیس نیز معروف است. در نخستین روز سال نو گروه‌های زیادی از ملل گوناگون به نمایندگی از ساتراپی‌ها یا استانداری‌ها با پیشکش‌هایی متنوع در تخت جمشید جمع می‌شدند و هدایای خود را به شاه تقدیم می‌کردند.^[۲] بنیانگذار تخت جمشید داریوش بزرگ بود، البته پس از او پسرش خشایارشا و نوه‌اش اردشیر یکم با گسترش این مجموعه به بزرگی آن افزودند. بسیاری از اطلاعات موجود که در مورد تاریخ هخامنشیان و فرهنگ آنها در دسترس است به خاطر سنگ‌نبشته‌هایی است که در این کاخ‌ها و بر روی دیواره‌ها و لوحه‌های آن حکاکی شده‌است.^[۳] باور تاریخدانان بر این است که اسکندر مقدونی سردار یونانی در ۳۳۰ پیش از میلاد، به ایران حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید ^[۴] و احتمالاً بخش عظیمی از کتابها، فرهنگ و هنر هخامنشی را با اینکار نابود نمود. با این‌حال ویرانه‌های این مکان هنوز هم در شهرستان مرودشت در استان فارس برپا است و باستان شناسان از ویرانه‌های آن نشانه‌های آتش و هجوم را بر آن تأیید می‌کنند.

این مکان از سال ۱۹۷۹ یکی از آثار ثبت شدهٔ ایران در میراث جهانی یونسکو است

English

Persepolis (Old Persian �������� Pārsa, Takht-e Jamshid or Chehel Minar) was the ceremonial capital of the Achaemenid Empire (ca. 550-330 BCE). Persepolis is situated 70 km northeast of the modern city of Shiraz in the Fars Province of modern Iran. In contemporary Persian, the site is known as Takht-e Jamshid (Throne of Jamshid). The earliest remains of Persepolis date from around 515 BCE. To the ancient Persians, the city was known as Pārsa, which means "The City of Persians". Persepolis is a transliteration of the Greek Πέρσης πόλις (Persēs polis: "Persian city").

UNESCO declared the citadel of Persepolis a World Heritage Site in 1979.^[1]

Construction

Archaeological evidence shows that the earliest remains of Persepolis date from around 515 BC. André Godard, the French archaeologist who excavated Persepolis in the early 1930s, believed that it was Cyrus the Great (Kūrosh) who chose the site of Persepolis, but that it was Darius the Great who built the terrace and the great palaces.

Darius ordered the construction of the Apadana Palace and the Council Hall (the Tripylon or three-gated hall), the main imperial Treasury and its surroundings. These were completed during the reign of his son, King Xerxes the Great. Further construction of the buildings on the terrace continued until the downfall of the Achaemenid dynasty.^[2]

^francais

Persépolis (grec ancien Περσέπολις [Persépolis], « la cité perse »), Parsa en vieux-persan (persan تخت جمشید [Takht-e Jamshid], « le Trône de Jamshid »), était une capitale de l’empire perse achéménide. Le site se trouve dans la plaine de Marvdasht, au pied de la montagne Kuh-e Rahmat, à environ 70 km au nord-est de la ville de Shiraz, province de Fars, Iran.

Sa construction commence en 521 av. J.-C. sur ordre de Darius I^er. Elle fait partie d’un vaste programme de construction monumentale visant à souligner l’unité et la diversité de l’empire perse achéménide, et à asseoir la légitimité du pouvoir royal. Elle fait appel à des ouvriers et artisans venus de toutes les satrapies de l’empire. L’architecture résulte d’une combinaison originale des styles issus de ces provinces créant ainsi le style architectural perse ébauché à Pasargades, également retrouvé à Suse et Ecbatane. Cette combinaison des savoir-faire marque également les autres arts perses, comme la sculpture ou l’orfèvrerie. La construction de Persépolis se poursuit pendant plus de deux siècles, jusqu’à la conquête de l'empire et la destruction partielle de la cité par Alexandre le Grand en 331 av. J.-C.

Le site est plusieurs fois visité au cours des siècles par des voyageurs occidentaux, mais ce n’est qu’au XVII^e siècle qu’il est authentifié comme étant les ruines de la capitale achéménide. De nombreuses explorations archéologiques permettent par la suite d’en mieux appréhender les structures, mais aussi l’aspect et les fonctions passés.

Persépolis comprend un vaste complexe palatin érigé sur une terrasse monumentale qui supporte de multiples bâtiments hypostyles. Ces palais ont des fonctions protocolaires, rituelles, emblématiques, ou administratives précises : audience, appartements royaux, administration du trésor, accueil. À proximité de la Terrasse se trouvaient d’autres éléments : habitations de la ville basse, tombes royales, autels, jardins. De nombreux bas-reliefs sculptés sur les escaliers et portes des palais représentent la diversité des peuples composant l’empire. D’autres consacrent l’image d’un pouvoir royal protecteur, souverain, légitime, et absolu, ou désignent Xerxès I^er comme successeur légitime de Darius le Grand. Les multiples inscriptions royales persépolitaines cunéiformes rédigées en vieux-persan, babylonien, ou élamite, gravées à divers endroits du site, procèdent des mêmes buts, et précisent également pour certains bâtiments le roi ayant ordonné leur érection.

L’idée que Persépolis n’avait qu’une occupation annuelle et rituelle dédiée à la réception par le roi des tributs offerts par les nations assujetties de l’empire à l’occasion des cérémonies du nouvel an perse a longtemps prévalu. Il est maintenant certain que la cité était occupée en permanence et tenait un rôle administratif et politique central pour le gouvernement de l’empire. De nombreuses archives écrites sur des tablettes d’argiles découvertes dans les bâtiments du trésor et les fortifications ont permis d’établir ces rôles, et livrent des renseignements précieux sur l’administration impériale achéménide et la construction du complexe. Persépolis est classée patrimoine mondial de l’humanité par l’UNESCO depuis 1979

 .

^Espanol

Desconocido

La primera capital del Imperio persa aqueménida fue Pasargada, pero hacia 512 a. C. el rey Darío I el Grande emprendió la construcción de este masivo complejo palaciego, ampliado posteriormente por su hijo Jerjes I y su nieto Artajerjes I. Mientras las capitales administrativas de los reyes aqueménidas fueron Susa, Ecbatana y Babilonia, la ciudadela de Persépolis mantuvo la función de capital ceremonial, donde se celebraban las fiestas de Año Nuevo. Construida en una región remota y montañosa, Persépolis era una residencia real poco conveniente, y era visitada principalmente en primavera.

En 330 a. C., Alejandro Magno, en su campaña de Oriente, ocupó y saqueó Persépolis, incendiando el Palacio de Jerjes, para simbolizar quizá el fin de la guerra panhelénica de revancha contra los persas.

En 316 a. C., Persépolis era todavía la capital de Persis, una provincia del nuevo Imperio Macedónico. La ciudad decayó gradualmente durante el periodo seléucida y las épocas posteriores. En el siglo III, la cercana ciudad de Istakhr se convirtió en centro del Imperio sasánida.

中文

波斯波利斯（波斯语: تخت جمشید/پارسه， Persepolis）位於伊朗境內，曾經是波斯帝國的首都，大約在前560年由居魯士二世所建造（一說於前520年大流士所建），在前331年被征服者亞歷山大大帝焚城。有一些學者認為波斯波利斯僅建造到一半，而且不曾被使用過。1979年列入世界文化遺產。

日本語

ペルセポリス(Persepolis)はアケメネス朝ペルシア帝国の都。ダレイオス1世（ダーラヤーウ1世）が建設した宮殿群であった。遺跡はイランのファールス地方（当時の地名はパールサ地方）にあり、ペルセポリスの名はギリシャ語の記録に由来する。ペルシア語でなんと呼ばれていたのかは未だ不明である。紀元前331年、アレクサンドロス大王の攻撃によって破壊され、廃墟となった。

現在知られている限りペルセポリスの名がはじめて歴史に登場するのは、古代ギリシアの歴史家クレイタルコスの著した『アレクサンドロス伝』であったといわれている。この書が後世多くの学者によって引用されたためにペルセポリスの名もアケメネス朝の王都の名として広く知られるようになった。即ちペルセポリスの名が記録されるのは、既に破壊された後のことである。ペルセポリスという名称は「ペルシアの都」と、「都市を破壊する」^[1]を掛けた一種の言葉遊びであったとも言われている。

ქართული

პერსეპოლისი (ძველ სპარსული: 'Parseh', ახალი სპარსული: تخت جمشید/پارسه, 'Takht-e Jamshid' ასევე ცნობილი როგორც ჩეჰელ მინარი) — სპარსეთის იმპერიის უძველესი ცერემონიული დედაქალაქი. პერსეპოლისის უდიდესი და ყველაზე კომპლექსური შენობა იყო მაყურებელთა დარბაზი, ან აპადანა, 72 სვეტით. პერსეპოლისი მდებარეობს 70 კმ-ში თანამედროვე ქალა შირაზის ჩრდილოაღმოსავლეთით, ირანის ფარსის პროვინციაში. თანამედროვე სპარსულ ენაზე ამ ადგილს უწოდებენ ტახტ-ე ჯამშიდს (ჯამშიდის ტახტი) და ფარსეს. ძველი სპარსელები ქალაქს ფარსას უწოდებდნენ, რაც სპარსელების ქალაქს ნიშნავს, ხოლო პერსეპოლისი ბერძნული ინტერპრეტაციაა სიტყვა Περσες (სპარსული)+ πόλις (ქალაქი).